Randevu: 0530 850 60 02

Bipolar Bozukluk

Bipolar hastalık, iki uçlu bozukluk, manik depresif bozukluk

ChatGPT:

İki uçlu bozukluk (bipolar bozukluk, taşkınlık (mani) ve çökkünlük (depresyon) dönemleriyle kendini gösteren bir ruhsal bozukluktur. Bu iki hastalık dönemi yatışma ve alevlenmelerle seyreder. Hastalık dönemleri dışında ise hasta büyük ölçüde normale döner. Bazı hastalarda ise günlük yaşamı kısmen etkileyen kalıntı belirtiler görülebilir.

Dünya sağlık örgütüne göre bipolar bozukluk, en önemli toplum sağlığı sorunları sıralamasında 6. sıradadır. Acil müdahale olmadığında oluşturacağı şiddetli ruh hali dalgalanmaları potansiyel olarak pek çok yaşamsal kayba yol açabilir. Başlangıç yaşı eğitimin ve uzun vadeli ilişkilerin geliştiği geç ergenlik/erken erişkinlik dönemine rastlar; ve yaşam boyu tekrarlayabilen bir ruh sağlığı hastalığıdır.

Hastalık dönemlerini ele almak gerekirse, mani veya taşkınlık dönemi duygudurumun çok yükseldiği, hastanın aşırı coşkulu olduğu dönemdir. Bu dönemde hastada abartılı önemli düşünceler veya ayağı yere basmayan projeler, kendini olduğundan çok daha yüksekte hissetme, büyüklük düşünceleri, düşüncelerin zihinde adeta yarışması, kendini aşırı enerjik hissetme, uyku gereksiniminde azalma, hatta uyku gereksinimini inkar etme, sonuçlarını düşünmeden heyecanlı veya eğlenceli faaliyetlere kalkışmak (çok fazla para harcama, aşırı hızlı araba kullanma) görülen belirtilere örnektir.

Diğer yandan depresyon veya çökkünlük dönemi ise yukarıda yazılan durumun tam tersidir. Depresyonda ise hastada mutsuzluk, karamsarlık, umutsuzluk, özgüvende azalma, değersizlik hissetme, abartılı suçluluk veya pişmanlık duyguları, eskiden zevk aldığı faaliyetlerden zevk alamama, iştahsızlık veya uykusuzluk gibi değişiklikler, ölüm ve intihar düşünceleri, bedeninde nedeni açıklanamayan ağrılar ortaya çıkabilir.

İki uçlu bozukluk toplumlara arası farklılık göstermemekte ve ortalama olarak %2-3 civarında görülmektedir. Erkek kadın oranı eşittir ve ortalama başlangıç yaşı 20–25 arasındadır.

Hastalığın ortaya çıkma nedenleri arasında genetik etkenler azımsanmayacak orandadır ve ortalama olarak 2/3 oranında genetik nedenler sorumlu tutulmaktadır. Bipolar bozukluktaki genetik kusur, muhtemelen sirkadyen pacemaker’ı (biyolojik pil) veya onu düzenleyen sistemleri tutmaktadır. Hastaların ışığa artmış duyarlılıkları,  hastalığın mevsimsellik gösterebilmesi, serotonin ve dopamin disfonksiyonu ile sirkadyen ritm bozukluklarının ortaklığı, bozulmuş uyku ile duygulanım bozukluğu arasındaki bağlantıyı doğrular yöndedir.

Nedenlerden bir diğeri ise beyinde hücreler arası iletiyi sağlayan kimyasal maddelerin taşınmasında veya düzeylerinde ortaya çıkan değişikliklerdir ve beyinde iletiyi bozarak düşünce, bellek, öğrenme ve duygudurumun düzenlenmesini etkiler.

Stresli veya travmatik olaylar da iki uçlu bozukluğun ilk veya sonraki hastalık nöbetlerinde tetikleyici olabilir. Bu kimi zaman bir yakının ölümü, işini kaybetmek, doğum veya taşınma gibi olaylardır.

İki uçlu bozukluğun seyrindeki en önemli özelliklerden birisi ise mevsimsellik göstermesidir. Mevsimsel özellik olarak hastalar ilkbahar – yaz aylarında taşkınlık, coşkunluk yaşarken, sonbahar – kış aylarında ise çökkünlük, durgunluk içinde girerler. Özellikle ilkbahardan yaz aylarına geçiş hastaların alevlenmesi açısından en riskli dönem gibi görünmektedir. Hastaların yaklaşık dörtte biri bu mevsimsel özellik nedeniyle ilkbaharın son günleri, yazın ilk günlerinde kötüleşirler. Kötüleşme yaşanan bugünlerde hastalarda dürtüsel, tepkisel davranışlar, saldırganlık eğiliminde artma, öfke patlamaları, aşırı para harcama, taşkınlaşma sıktır. Bu mevsim hastaların hastalanma eşikleri düşüktür ve buna bağlı olarak da hem kendisine hem çevresindeki kişilere zarar verme riski taşıyan davranışlar gösterme riski taşırlar.

Bipolar bozukluk denince daha çok manik nöbet akla gelse de yaşamı daha çok etkileyen depresyon halleridir.

Teşhis, genellikle bir psikiyatrist tarafından kişinin tıbbi ve psikiyatrik öyküsü, semptomları ve bazen aile öyküsü temel alınarak konur. Fiziksel hastalıklardan ya da uyuşturucu/madde kullanımından kaynaklanan benzer semptomları dışlamak için de bazı testler yapılabilir.

Türleri:

-BP I: Depresyon ve mani atakları ile seyreden tip. Erkeklerde daha sıktır. Hiç depresyon atağı geçirmeyen erkekler (%38.9), kadınlara oranla (%4.1) daha fazladır.

-BP II: Depresyon ve hipomani atakları ile seyreden tip. Kadınlarda daha sıktır ve çoğunlukla gözden kaçar.

-Hızlı döngülü tip: Yılda 4 ya da daha fazla atak (nöbet) söz konusudur.

-Mikst (karma) tip: Aynı dönemde hem manik hem depresif atak tanı kriterlerinin karşılandığı tablo.

-Siklotimik Bozukluk: En az 2 yıl süre ile duygudurum dalgalanmalarıyla gidip, 2 aydan uzun süren belirtisiz dönem olmaması durumu.

Nöroplastisite

Stres, hipokampal atrofiye yol açmakta, nörogenezisi engellemektedir. Lityum (Li) ve valproat hücre koruyucu protein Bcl-2 nin açılımını artırmaktadır.

Yine Li. nöron için yaşam belirtisi olan N-asetilaspartat düzeyini artırmaktadır. Li’ un  nöroprotektif etkisi bulunmaktadır.

Tanı için,

Manik nöbet için aşağıdakilerden en az üçü olmalıdır:

–Büyüklük hissi, benlik saygısında artma

–Uyku gereksiniminde azalma

–Her zamankinden fazla konuşma

–Fikir uçuşması, düşüncelerin yarışması

–Distraktibilite, dikkatin çabucak kayması

–Amaca yönelik aktivite ve enerji artışı

–Zevk veren etkinliklere aşırı ilgi, katılım, risk alma.

•Mikst (karma) nöbet dışlanmalıdır.

•İşlev kaybı, hastaneye yatış zorunluluğu olabilir.

•Semptomlar bir maddenin ya da alkolün veya ilacın kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı olmamalıdır.

Hipomanik nöbet

Hipomani, maninin daha az şiddetli formu olup, bu tabloda günlük yaşamda belirgin bozulma, hastaneye yatış gereği ve psikotik semptomlar gözlenmez.

Hipomanik nöbetteki kişiler her zamanki hallerinden daha enerjik, üretken ve coşkulu hissederler ancak durumun farkında ve memnundurlar, gerçeklikle bağları kopmamıştır. Yine de   muhakeme yetenekleri etkilenir, iş ya da sosyal alanda kontrolsüz,  yanlış kararlar almalarına neden olabilir. Hipomani fazını genellikle şiddetli mani dönemi ya da majör depresif nöbetler takip eder.

Semptomlar bir madde kullanımına ya da genel tıbbi duruma bağlı olmamalıdır.

Depresif nöbet

  • çökkün, üzgün, ümitsiz, huzursuz hissetmek
  • enerji eksikliği
  • konsantrasyon ve hatırlama zorluğu
  • günlük faaliyetlere ilgi kaybı
  • değersizlik duygusu
  • suçluluk ve umutsuzluk
  • kötümserlik
  • özgüven kaybı
  • halüsinasyonlar, hezeyanlar
  • uyumakta zorluk çeekme veya aşırı uyuma
  • intihar düşünceleri

Karma nöbet

Bipolar hastaların %40 ı hastalıkları boyunca en az bir karma atak gösterirler, karma özellikli mani kadınlarda daha sıktır.

Daha çok öfke, çabuk sinirlenme, anksiyete  nöbetleri, hızlı ve basınçlı konuşma, ajitasyon, uykusuzluk, grandiyozite gibi belirtilerle karşımıza çıkar.

Daha uzun süreli olma eğilimindedir ve daha şiddetli psikopatoloji sergiler.

Anksiyete bozuklukları, madde kötüye kullanımı ve katatonik belirtiler daha sıktır.

Suisid oranı daha yüksek, hastalığın seyri daha kötüdür.

Hızlı döngülü tip

•Bir yıl içinde en az 4 atak gözlenir.

•Bipolar bozukluk hastalarının %14-50 gibi önemli bir oranında bu nöbete rastlarız.

•Borderline KB, madde kötüye kullanımı, hipotiroidizmle komorbidite sıktır.

Ayırıcı tanı

Özellikle karma, hızlı döngülü, psikotik olgularda yanlış tanı önemli bir sorundur ve kullanılan tedavi rejimi hastanın tüm yaşamını olumsuz etkileyebilir.

En sık konulan yanlış tanı unipolar depresyon, sanrısal bozukluk, şizofreni ve şizoaffektif bozukluktur.

Psödopsikoz, deliryum, DEHB, Alkol-madde bağımlılığı, kişilik bozuklukları özenle gözden geçirilmelidir.

Bipolar bozukluğun seyri

Bipolar bozukluk karmaşık ve uzun süreli bir mücadele gerektiren bir durumdur. Destekleyici aile, arkadaşlar ve profesyonel yardım, hastalıkla başa çıkarken büyük bir öneme sahiptir. Uygun tedavi ve sosyal destek bu bireylerin stabil bir hayat sürmelerine yardımcı olur.

Teşhis, genellikle bir psikiyatrist tarafından kişinin tıbbi ve psikiyatrik öyküsü, semptomları ve bazen aile öyküsü temel alınarak konur.

Sakin yaşam tarzı ve düzenli uyku hastalığın gidişatında hayati önemdedir.

Hastalığın kontrol altına alınabilmesi için, doktor ve hasta arasındaki iletişim ve işbirliği önemlidir.  İyi yönetildiğinde, bipolar bozukluklu bireyler aktif ve verimli bir yaşam sürdürebilirler.

•Manik nöbetlerin %60-70’i bir depresif atağın hemen öncesinde ya da sonrasında ortaya çıkarlar.

•Yaşlandıkça nöbetler arasındaki süre kısalır yani ataklar sıklaşır, aynı dozlara yanıt değişkenleşir.

Tedavi

Her hastaya göre doktoruyla ortaklaşa olarak bir tedavi programı hazırlanır. Bu tedavi programında ilaç tedavisi yanı sıra yaşamın düzene sokulması, düzgün beslenme, alkol – madde kullanım alışkanlıklarından uzaklaşma, pozitif düşünme ve davranma becerilerini geliştirme, stresle başa çıkma stratejilerini öğrenme, hastalığın seyri konusunda ayrıntılı bilgiye sahip olma bulunmaktadır. İlaç tedavisi olarak tercih edilen ilaçların başında lityum gelirken, ayrıca valproat, karbamazepin gibi antiepileptikler, antipsikotikler kullanılabilmektedir.

İki uçlu bozukluğun tedavisinde hastalık dönemlerinin tedavi edilmesi kadar, hastanın yeniden hastalanmasını engellemek adına koruyucu tedavi de planlanmaktadır.

Hastalara günlük hayatları için bazı önerilerde bulunmak gerekebilmektedir:

• Arkadaşlarınız, aile bireyleri veya eşinizle (şayet varsa) rahatsızlığınızı paylaşın

• Mümkün olduğunca düzenli uyku uyuyun

• Çok az alkol tüketin veya hiç tüketmeyin. Uyuşturucudan uzak durun.

• İşte ve evde stresinizi azaltın.

• Düzenli beslenin.

• Düzenli egzersiz yapın.

• Nefes egzersizleri yapın.

• Öfke ve depresyon (çökkünlük) gibi duygularla teker teker başa çıkmayı öğrenin.

Günlük rutinlerinizi belirlemenin size mutlaka yararı olacaktır.

Hastalık dönemi öncesinde uyarıcı belirtileri fark etmek, erken müdahale açısından oldukça önemlidir. Hastanın arkadaşlarına ve aile bireylerine de bu uyarıcı belirtileri anlatarak, onların da fark etmeleri sağlanabilir.

Duygudurum düzenleyicileri, antipsikotikler, benzodiazepinler hassas doz titrasyonları, yakın hekim takibi ile uygun süre ve dozlarda uygulanabilirler

APA’nın yaklaşımı, erkenden kombine tedavilerle radikal müdahale yönündedir.

Bipolar bozukluk deyince genelde renkli ve dramatik tablosuyla manik nöbet akla gelse de bu hastalığı domine eden depresyondur.

Prof. Dr. Rüstem Aşkın

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Psikiyatri & Psikoterapi

“Bipolar Bozukluk” üzerine 2 yorum

  1. Selam Kolay gelsin ..

    Ben Bursa dan yaziyorum. Annem 17 yaşından bu yana bipolar duygu durum hastası şuanda yaşı 65 son 4 senedir annem yürümede zorluk yaşıyordu ayrıca bu son dönemler de artık oturduğu yerden bile bizler çok zor kaldırıyoruz titreme korku aşırı heyecan adım atarken bile bir adım Bile atamaz halde Prof doktor Sadık Sadikoglu annemin son 10 yıldır doktoru doktorumuz a danistigimiz da bu hastalık böyle bunlar beklenen şeyler dedi oda artık emekli olacağını ve başka bir hekime gidebilirsiniz dedi .

    Ne yapacağımızı bilemiyoruz şuanda sadece ilaçlarını veriyoruz lithuril rexapin efeksor vb ilaçlar Annem gece altını ıslatma problemi de yaşıyor şu anda hayattan kopuk ve kendini inanılmaz derece de salmış durum da bizim de elimizden hiç bir şey gelmiyor size yazmak istedim bu hastalık yaşlılıkta böyle mi seyrediyor ? Bunun bir tedavi yolu varmi ?
    Şimdiden ilginiz ve yardiminiz için çok teşekkür ediyorum hoscakalin ..

    Yanıtla

Yorum yapın